Mur, chrzest i spichlerz!
Witamy w Pyrzycach, stolicy Zachodniopomorskiego Folkloru.
Pyrzyce to kolebka chrześcijaństwa i miejsce chrztu pierwszych chrześcijan na Pomorzu Zachodnim. Swego czasu był to też strategiczny fort a do dzisiaj największy spichlerz Zachodniopomorskiego. Miasto mistyczne pełne mrocznych tajemnic i czołgu z „World of Tanks”. Złap głęboki oddech przy Mini-Tężniach i uwierz nam – wszystko to możesz zobaczyć w jeden dzień. Zaczynamy?
Mroczne legendy z tajemniczego miasta
Opowiadano przez wieki o „koedukacyjnym” podziemnym korytarzu łączącym klasztor franciszkanów z żeńskim klasztorem augustianek, opowiadano o zakopanej „kapsule czasu” z kosztownościami w kościele farnym do którego znalezienia sprowadzono górnika z czarodziejską różdżką i o tym jak dzielny bombardier-snajper z Baszty Sowiej nękał psychicznie wrogów i menażki ze stołu strącał podczas oblężenia.
Z Pyrzyckich legend można się też dowiedzieć; dlaczego bednarze otrzymali prawo bezpłatnego wyrębu drzewa z „lasów państwowych”, wyczytać o terrorystach rycerzach Blankenburg, uśmiać z kary boskiej jaka dosięgnęła rozrzutną ziemiankę za marnowanie „soli bałtyckich”, jak opat diabła przechytrzył i królewską rybę sieję sprowadził, no i jak to diabeł złośliwie skrzywił więżę kościoła…drugą nie licząc Pizy. Więcej…
Mur – dla wszystkich!
Pyrzyckie mury obronne, wznoszone od połowy XIII w., należą do jednych z najcenniejszych zabytków średniowiecznej architektury obronnej w Polsce. Pomimo wielu zniszczeń na przestrzeni wieków są największym, bo liczącym ok. 2 km długości, zachowanym zespołem obwarowań miejskich w kraju. Z pierwotnego systemu fortyfikacyjnego zachowane zostały:
Brama Bańska (Wysoka) – znajduje się w południowym ciągu murów. Jej nazwa pochodzi od kierunku drogi, który wyznaczała, w stronę miejscowości Banie. Zbudowana została w latach 1260-1270 jako trzypiętrowa na planie kwadratu. Pierwotnie w dolnej części bramy znajdował się przejazd zamykany mostem zwodzonym (obecnie tylko ruch pieszy), wyżej pomieszczenia służbowe. W II poł XV w., brama została rozbudowana o kolejne trzy kondygnacje. Pierwszą kondygnację stanowiło piętro strzelnicze, drugą pomieszczenia dla straży, trzecie piętro było właściwym pokładem obronnym. W 1525 r. dobudowano ośmioboczną wieżyczkę z otworami obserwacyjnymi, przykrytą stożkowym hełmem.
Brama Szczecińska (Zegarowa) – znajduje się w północnym ciągu murów. Bramę wznoszono w trzech etapach. Część dolna zbudowana została w końcu XIII w., składała się z dwóch kondygnacji: przejazdowej i strażniczej. Cześć środkowa ukończona w XV w., podzielona była na dwie kondygnacje pełniące funkcję strzelnicze. Zwieńczenie wieży stanowiła część górna – platforma widokowa dobudowana w 1525 r. W 1595 r. w górnej części bramy zamontowano zegar wieżowy. W 1945 r. Brama Szczecińska uległa całkowitemu zniszczeniu, pozostał jedynie fragment przyziemia.
Baszta Sowia (Więzienna) – położona w północnym ciągu murów, w pobliżu Bramy Szczecińskiej, pierwotnie była basztą łupinową. W skutek rozbudowy po 1525 r., ze względu na słabe fundamenty wieży odchyliła się od pionu o 40 cm. Pomimo przeprowadzonego remontu odchylenie pozostało. Początkowo basztę nazywano „Więzienną” ponieważ dolna kondygnacja stanowiła loch więzienny o średnicy 3 m. Obecna nazwa „Sowia” pochodzi od sów, które zagnieździły się w wieży po II wojnie światowej.
Baszta Lodowa (Widokowa) – usytuowana w zachodniej części murów, wzniesiona na początku 1420 r., rozbudowana w pierwszej połowie XVI w. (liczyła w sumie 6 pięter). Dolne kondygnacje baszty przeznaczone były na lochy więzienne. Jak sama nazwa wskazuje, baszta pełniła też funkcję zamrażalni, m.in. mięsa.
Baszta Prochowa (Pyszałek) – położona w zachodnim ciągu murów, pierwotnie była basztą łupinową. Rozbudowywana w latach 1470 – 1480 i 1540 r. W okresie funkcjonowania najniższe piętra baszty przeznaczone były na składnicę prochu i amunicji.
Baszta Mnisza, Klasztorna (pierwotnie Prochowa) – wzniesiona została w południowo-wschodnim narożniku murów, w połowie XIV wieku, przy klasztorze Franciszkanów (stąd nazwa „Mnisza”, „Klasztorna”). Rozbudowana w 1562 r., do XIX w. przechowywano w niej proch strzelniczy.
Baszta Bluszczowa (Łukowa, Połówka, Śpiącej Królewny) – wzniesiona w wschodnim ciągu murów, przebudowana w latach 1440 – 1470 z półokrągłej czatowni. 1727 r., przebudowana po raz kolejny na Bramę Wałową. Jej zadaniem była ochrona znajdującej się furty wypadowej, prowadzącej do Starych Pyrzyc.
Baszta Pijacka – wzniesiona we wschodnim ciągu murów ok. 1480 r. W lochach baszty znajdowała się ówczesna „izba wytrzeźwień”.
Małym spacerkiem po zabytkach chrześcijaństwa
Studzienka – (ul. Warszawska) wzniesiona w 1824 r. (proj. Karl F. Schinkell), w miejscu Świętego Źródełka, z którego w 1124 r. czerpał wodę biskup Otton z Bambergu podczas chrztu pyrzyczan, (pierwszych ochrzczonych mieszkańców Pomorza).
Kaplica Świętego Ducha – (na rogu ulic 1 Maja i Zabytkowej) – wzniesiona przy budynkach bractwa szpitalnego. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1344 r., kilkukrotnie przebudowywana, w 1945 r. uległa zniszczeniu. Odbudowana w latach 1967 – 1969 i zaadaptowana na bibliotekę. Od 2013 r. w kaplicy mieści się Dział Tradycji – „Muzeum Ziemi Pyrzyckiej” Pyrzyckiej Biblioteki Publicznej. Można zobaczyć w nim zbiory związane z lokalną historią.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – (ul. 1 Maja), dawniej św. Maurycego. Pierwotną świątynię zbudowano w II poł XIII w. z kostki granitowej, niszczona, odbudowywana i rozbudowywana kilkakrotnie. Obecnie kościół wznosi się na planie wydłużonego prostokąta, zbudowany jest z kamienia i cegły, otwory portalowe i okienne są ostrołukowe, w nawie głównej sklepienie gwiaździste, w nawach bocznych sklepienie krzyżowe, na ołtarzu tryptyk z XIV w., krucyfiks i dzwon z 1897 r.
Kościół pw. MN Bolesnej – (poaugustiański), (ul. Górna). W czasach pogańskich, w miejscu kościoła znajdowała się świątynia słowiańskiego boga Swarożyca. Zburzona w 1124 r. i na polecenie biskupa Ottona z Bambergu wzniesiono tam pierwszy drewniany kościół. W XIII w. w miejsce drewnianego kościoła zbudowano nowy ceglany.
